Wat is vitamine B12?
Vitamine B12 is een essentiële voedingsstof die je lichaam nodig heeft voor processen, zoals DNA-synthese, energieproductie en de functie van het centrale zenuwstelsel.
Volgens Stichting B12 tekort lijden ongeveer 3 tot 5 procent van de bevolking aan een tekort: een half miljoen Nederlanders dus. Vaak is het B12 tekort het gevolg van een beperkte voedselinname, malabsorptie, medische aandoeningen of het gebruik van B12-afbrekende medicijnen.
Een tekort aan vitamine B12 kan een grote impact hebben op iemands gezondheid, want B12 heb je nodig voor het maken van rode bloedcellen, de opbouw en werking van de zenuwen en het maken van DNA. Het lichaam maakt B12 niet zelf aan, maar neemt het op uit dierlijke producten als vlees, eieren en zuivel.
Wie geen dierlijke producten eet, heeft een groter risico om B12 tekorten op te lopen en daarom worden vegans vaak aangeraden om B12-supplementen te slikken.
Lees ook: 7 must-have supplementen voor vegans
Wanneer krijg je een B12 tekort?
Een vitamine B12 tekort krijg je niet snel, en een tijdelijk tekort is sowieso niet meteen een probleem. B12 wordt opgeslagen in de lever en daar zit een voorraad voor 3 tot 4 jaar. Pas als die voorraad is uitgeput, kunnen mensen last krijgen van een tekort.
Iemand met bijvoorbeeld een chronische ontsteking in de maag (waardoor iemand continue te weinig maagzuur aanmaakt) kan een tekort kan oplopen. Ook darmziektes zoals de ziekte van Crohn geven een hoger risico.
Bij de ziekte van Addison-Biermer zorgt een tekort aan het eiwit intrinsieke factor ervoor dat vitamine B12 niet wordt opgenomen en leidt tot een chronisch B12 tekort.
Wie loopt risico op een vitamine B12 tekort?
Omdat het vermogen om B12 uit voedsel op te nemen afneemt met de leeftijd, komt een vitamine B12 tekort vaker voor bij senioren van 60 jaar en ouder. Toch betekent dat niet dat kinderen en jongere volwassenen, inclusief degenen die zwanger zijn en borstvoeding geven, geen B12-tekort kunnen ontwikkelen.
Helaas wordt B12-tekort vaak over het hoofd gezien en verkeerd gediagnosticeerd. Vaak is dit te wijten aan inadequate laboratoriumtests of omdat de vitamine B12 tekort symptomen niet specifiek zijn voor een B12-tekort alleen.
Als je vermoedt dat je misschien een B12-tekort hebt, is het belangrijk om een arts te bezoeken om je symptomen te bespreken en de juiste tests te ondergaan.
Dit artikel behandelt negen van de meest gemelde symptomen in verband met B12-tekort en hoe dit tekort wordt gediagnosticeerd en behandeld.
Lees ook: Wat doet B12?
Symptoom 1: Vermoeidheid
Als je een tekort aan B12 hebt, zul je je waarschijnlijk vermoeid voelen. De cellen van je lichaam hebben B12 nodig om goed te functioneren. Als zodanig kan een ontoereikende B12-spiegel de normale productie van rode bloedcellen verminderen, wat de zuurstoftoevoer kan belemmeren,
Specifiek kan een tekort aan B12 of foliumzuur megaloblastische anemie veroorzaken. Deze aandoening leidt tot de vorming van grote, abnormale en onrijpe rode bloedcellen en een verminderde DNA-synthese.
Als je lichaam niet genoeg gezonde rode bloedcellen heeft om zuurstof naar de weefsels te vervoeren, zul je je waarschijnlijk behoorlijk zwak en moe voelen.
Het is belangrijk om te weten dat je vermoeidheid en andere symptomen kunt ontwikkelen die verband houden met B12-tekort, zelfs als je B12-niveaus als binnen bereik of slechts op de grens laag worden beschouwd.
Lees meer over: Vitamine tegen vermoeidheid
Symptoom 2: Bleke of gele huid
Een ander teken dat kan wijzen op een vitamine B12-tekort is een bleke of gele huid. Net als de aandoening die ijzergebreksanemie heet, kan bloedarmoede gerelateerd aan B12-tekort je huid bleek maken door een gebrek aan volgroeide, gezonde rode bloedcellen in het lichaam.
B12-tekort kan ook een aandoening veroorzaken die geelzucht heet, waardoor je huid en het wit van je ogen een gelige kleur krijgen. De kleur wordt veroorzaakt door hoge niveaus van bilirubine, een afvalproduct dat ontstaat wanneer je lichaam rode bloedcellen afbreekt.
Symptoom 3: Hoofdpijn
B12 insufficiëntie en een tekort kan leiden tot neurologische bijwerkingen, waaronder hoofdpijn. In principe behoort hoofdpijn tot de meest gemelde symptomen in verband met B12-tekort bij zowel volwassenen als kinderen.
Sommige studies hebben aangetoond dat mensen die vaak bepaalde soorten hoofdpijn ervaren, meer kans hebben op lage B12-niveaus. Een studie uit 2019 met 140 mensen, waarvan de helft migraine had, vond dat de bloedspiegels van B12 significant lager waren bij de deelnemers met migraine, vergeleken met de deelnemers zonder migrainehistorie
De studie vond ook dat degenen met de hoogste B12-niveaus 80% minder kans hadden op migraine, vergeleken met deelnemers met de laagste B12-niveaus. Er wordt verder onderzocht of behandeling met B12 bij sommige mensen migraine-hoofdpijnsymptomen kan verbeteren.
Symptoom 4: Depressieve symptomen
B12 is essentieel voor het goed functioneren van je centrale zenuwstelsel, en een tekort aan deze voedingsstof kan gevolgen hebben voor je geestelijke gezondheid. In het bijzonder wordt een tekort aan B12 in verband gebracht met een groter risico op het ontwikkelen van depressies.
Het hebben van lage niveaus van B12 kan verhoogde niveaus veroorzaken van een zwavelhoudend aminozuur dat homocysteïne heet. Dit kan op zijn beurt bijdragen aan de ontwikkeling van depressie door verhoging van oxidatieve stress, DNA-schade en celdood in het lichaam.
Uit een onderzoek uit 2020 met 132 kinderen en tieners, 89 met en 43 zonder depressie, bleek dat de deelnemers met depressie lagere B12-spiegels en hogere homocysteïnespiegels hadden in vergelijking met degenen zonder depressie.
Naast depressieve symptomen kunnen lage of gebrekkige B12-spiegels leiden tot andere psychische aandoeningen, waaronder psychose en stemmingsstoornissen.
Symptoom 5: Maag en darm problemen
Een B12-tekort kan ook diarree, misselijkheid, constipatie, een opgeblazen gevoel, gas en andere gastro-intestinale symptomen veroorzaken. Deze problemen kunnen zowel volwassenen als kinderen treffen.
Bedenk wel dat veel van deze symptomen niet specifiek zijn en door andere factoren veroorzaakt kunnen worden. Voedselintoleranties, medicijnen en infecties kunnen bijvoorbeeld allemaal tot diarree leiden.
Lees ook: Wanneer vitamine B12 innemen?
Symptoom 6. Concentratie problemen
Omdat een tekort aan B12 een negatieve invloed heeft op het centrale zenuwstelsel, kunnen mensen met lage of gebrekkige B12-niveaus zich mistig in het hoofd voelen en moeite hebben zich te concentreren en taken af te maken.
Oudere volwassenen lopen vooral risico op deze bijwerkingen, omdat het risico van een B12-tekort toeneemt met de leeftijd. In feite hebben veel studies een laag B12-niveau in verband gebracht met een verslechtering van het geestelijk functioneren bij oudere volwassenen.
“Risico op een B12 tekort neemt toe met de leeftijd.”
Gelukkig tonen studies aan dat geestelijke beperkingen die verband houden met lage B12-spiegels kunnen verbeteren met een B12-behandeling.
Een studie uit 2020 gaf bijvoorbeeld 202 mensen met een lichte verstandelijke beperking en lage of laag-normale B12-spiegels en verhoogde homocysteïneniveaus gedurende 3 maanden B12-vervangingstherapie.
Na de behandeling meldde 84% van de deelnemers aanzienlijke verbeteringen in symptomen, zoals slechte focus, geheugenverlies en vergeetachtigheid.
Symptoom 7: Ontsteking van de mond en tong
Glossitis is een medische term die verwijst naar een ontstoken, rode en pijnlijke tong. Het kan worden veroorzaakt door een B12-tekort. Bij mensen met dit tekort kan glossitis optreden naast stomatitis, dat gekenmerkt wordt door zweertjes en ontstekingen in de mond.
Hoewel glossitis en stomatitis veel voorkomen bij mensen met bloedarmoede door B12-tekort, kunnen ze ook voorkomen zonder bloedarmoede en een teken zijn van een vroeg B12-tekort.
Overigens kan glossitis ook veroorzaakt worden door tekorten aan andere voedingsstoffen, zoals foliumzuur, riboflavine (B2), en niacine (B3).
Symptoom 8: Paresthesie in handen en voeten
Paresthesie is een medische term die verwijst naar een brandend of pinnen-en-naalden gevoel in bepaalde delen van het lichaam, zoals de handen en voeten. Veel volwassenen en kinderen met een B12-tekort melden dat ze last hebben van paresthesie.
Helaas overlapt dit symptoom van B12-tekort met symptomen die verband houden met diabetische neuropathie – zenuwschade veroorzaakt door een hoge bloedsuiker die pijn en gevoelloosheid in de extremiteiten kan veroorzaken.
Mensen met diabetes die metformine gebruiken lopen een groter risico op het ontwikkelen van een B12-tekort, omdat deze medicatie de opname van vitamine B12 in het lichaam kan verminderen.
Een B12-tekort zou bij mensen met diabetes dus verkeerd gediagnosticeerd kunnen worden als perifere neuropathie. Daarom raden veel deskundigen aan dat mensen die metformine gebruiken zich regelmatig laten screenen op vitamine B12-tekort.
Andere tekenen van vitamine B12 tekort
Naast bovenstaande symptomen kan B12-tekort leiden tot het volgende:
- Spierkrampen en spierzwakte. B12-tekort heeft een negatieve invloed op de motorische en sensorische zenuwfunctie, wat spierkrampen en -zwakte kan veroorzaken.
Verminderde coördinatie. Ataxie, of verminderde balans en coördinatie, is een neurologisch symptoom dat veroorzaakt kan worden door B12-tekort. Als zodanig kan iemand met een B12-tekort moeite hebben met lopen en balanceren. - Erectiestoornissen. Mannen met een B12-tekort kunnen erectiestoornissen krijgen als gevolg van verhoogde homocysteïneniveaus in het lichaam.
- Visusstoornissen. B12-tekort kan stoornissen in het gezichtsvermogen veroorzaken, mogelijk door schade aan de oogzenuw.
Hoe wordt een B12 tekort vastgesteld en behandeld?
Omdat symptomen van vitamine B12-tekort niet specifiek zijn voor de aandoening, kan het onopgemerkt blijven of verkeerd gediagnosticeerd worden. Als je een van de bovenstaande symptomen ervaart, is het belangrijk om ze met je arts of huisart te bespreken. Dit is vooral van belang als je:
- Een beperkend dieet volgt, zoals een veganistisch dieet
- Ouder dan 60 jaar bent
- Zwanger bent of borstvoeding geeft
- Een medische aandoening hebt die de B12-spiegel kan verlagen
- B12-afbrekende medicijnen gebruikt, zoals metformine of protonpompremmers.
B12 tekort uitsluiten door bloedonderzoek
Naast informatie over je symptomen en een lichamelijk onderzoek, kan een arts een B12-tekort uitsluiten door bloedonderzoek te laten doen. Deze tests omvatten bijvoorbeeld je:
- B12-niveaus
- Foliumzuur gehalte
- Compleet bloedbeeld (CBC)
Niveaus van methylmalonzuur (MMA) - Homocysteïne-gehalte
Als bij jou een te laag B12-gehalte wordt vastgesteld, zal je arts de meest geschikte behandeling aanbevelen. Die kan bestaan uit B12-injecties, orale B12-supplementen, of het aanpakken van een onderliggende gezondheidstoestand die het tekort zou kunnen veroorzaken.
B12 injecties worden meestal aanbevolen voor mensen die B12 niet goed kunnen opnemen uit voedsel of supplementen, zoals mensen die een gastric bypass operatie hebben ondergaan of mensen met bepaalde auto-immuunziekten.
Zijn vitamine B12 supplementen en injecties veilig?
Vitamine B12 supplementen en injecties worden als veilig beschouwd en goed verdragen, zelfs in grote doses.
‘Een B12 tekort kan allerlei symtomen veroorzaken’
Een B12-tekort kan allerlei symptomen veroorzaken, waaronder vermoeidheid, hoofdpijn, depressie, een bleke of gele huid, geestelijke beperkingen en pijn en ontstekingen in de mond en tong.
Veel van de symptomen veroorzaakt door lage B12-spiegels zijn niet specifiek voor B12-tekort, waardoor de aandoening onopgemerkt kan blijven.
Als je een van de bovenstaande symptomen ervaart, is het belangrijk om een arts te bezoeken en de juiste tests te ondergaan om de juiste behandeling te krijgen.
Als je arts vaststelt dat je een tekort aan B12 hebt, zal hij of zij bloedtesten laten uitvoeren om je B12-spiegel te bepalen. De behandeling van een B12-tekort bestaat meestal uit orale supplementen of injecties.
Lees verder over: Vitamine B tekort symptomen
