Vitamine D en B12 tekort symptomen: zo herken je ze

Denk je dat je een vitamine D of B12 tekort hebt? Dat zou best eens kunnen. Want wist je dat deze tekorten regelmatig voorkomen? We krijgen vitamine D en B12 binnen via zonlicht en via voeding, maar dit kan te weinig zijn. Wat zijn nou de symptomen van deze tekorten? En wat kan het veroorzaken? Wij leggen je alles uit over deze twee vitamine-tekorten!

Wat is een vitamine D-tekort?

Vitamine D-tekort betekent heel simpel dat je niet genoeg vitamine D in je lichaam hebt. Dit tekort kan vooral problemen met je botten en spieren veroorzaken.

Vitamine D is een essentiële vitamine die je lichaam gebruikt voor de normale ontwikkeling en instandhouding van je botten.* Vitamine D speelt ook een rol in de normale werking van je celdeling, bloed, gebit en immuunsysteem.*

Je kunt vitamine D op verschillende manieren binnenkrijgen, waaronder:

• Blootstelling aan de zon op je huid (mensen met een donkere huid en oudere mensen krijgen echter mogelijk niet genoeg vitamine D binnen via zonlicht).
• Via het voedsel dat je eet.
• Via voedingssupplementen.

Ondanks al deze methoden om vitamine D binnen te krijgen, is een vitamine D-tekort wereldwijd een veelvoorkomend probleem.

Slechts één kleine softgel voorziet in je vitamine D behoefte

#1 in Bestsellers

Daily Co Vitamine weerstand support D3 25mcg €15.00

Bekijk Product

Vitamine D-tekort gevaarlijk?

Vitamine D is een van de vele vitamines die je lichaam nodig heeft om gezond te blijven. Het speelt onder andere een rol bij het in stand houden van de calciumbalans in je bloed en botten en bij de opbouw en het onderhoud van botten.*

Meer specifiek heb je vitamine D nodig zodat je lichaam calcium en fosfor kan gebruiken om botten op te bouwen en gezonde weefsels te ondersteunen.

Ernstig tekort aan vitamine D

Bij een chronisch en/of ernstig tekort aan vitamine D leidt een verminderde opname van calcium en fosfor door je darmen tot hypocalciëmie (een laag calciumgehalte in je bloed). Dit leidt tot secundaire hyperparathyreoïdie (overactieve bijschildklieren die proberen het calciumgehalte in het bloed normaal te houden).

Zowel hypocalcemie als hyperparathyreoïdie kunnen, als ze ernstig zijn, symptomen veroorzaken, waaronder spierzwakte en krampen, vermoeidheid en depressie.

Om te proberen de calciumspiegel in je bloed in evenwicht te houden (via secundaire hyperparathyreoïdie), onttrekt je lichaam calcium aan je botten, wat leidt tot versnelde botafbraak (wanneer een bot sneller afbreekt dan het zich kan herstellen).

Dit kan verder leiden tot osteomalacie (zachte botten) bij volwassenen en rachitis bij kinderen.

Osteomalacie en osteoporose geven je een verhoogd risico op botbreuken. Rachitis is hetzelfde als osteomalacie, maar het komt alleen bij kinderen voor. Omdat de botten van een kind nog in de groei zijn, veroorzaakt demineralisatie kromme of gebogen botten.

Bij wie komt een vitamine D-tekort voor?

Iedereen kan een vitamine D-tekort hebben, inclusief baby’s, kinderen en volwassenen.

Vitamine D-tekort kan vaker voorkomen bij mensen met een hoger melaninegehalte van de huid (donkere huid) en die kleding dragen met een uitgebreide huidbedekking, vooral in landen in het Midden-Oosten.

Hoe vaak komt een vitamine D-tekort voor?

Vitamine D-tekort komt wereldwijd veel voor. Ongeveer 1 miljard mensen wereldwijd hebben een vitamine D-tekort, terwijl 50% van de bevolking vitamine D-insufficiëntie heeft.

Vitamine D tekort symptomen

Een ernstig tekort aan vitamine D bij kinderen veroorzaakt rachitis. Symptomen van rachitis zijn onder andere:

• Verkeerde groeipatronen door gebogen of kromme botten.
• Spierzwakte.
• Pijn in de botten.
• Misvormingen in gewrichten.

Dit is zeer zeldzaam. Kinderen met een mild vitaminetekort kunnen gewoon zwakke, pijnlijke en/of pijnlijke spieren hebben.

Een tekort aan vitamine D is niet zo duidelijk bij volwassenen. Tekenen en symptomen kunnen zijn:

• Vermoeidheid.
• Pijn in de botten.
• Spierzwakte, spierpijn of spierkrampen.
• Stemmingsveranderingen, zoals depressie.

Het kan echter zijn dat je geen tekenen of symptomen van een vitamine D-tekort hebt.

Een vitamine D-tekort kan vooral gevaarlijk zijn voor de botten van kinderen en ouderen.

Wat veroorzaakt een vitamine D tekort?

Over het algemeen zijn de twee belangrijkste oorzaken van een vitamine D tekort:

• Niet genoeg vitamine D binnenkrijgen via je voeding en/of via zonlicht.
• Je lichaam neemt vitamine D niet goed op of gebruikt het niet goed.

Er zijn verschillende specifieke oorzaken van een vitamine D tekort, waaronder:

• Bepaalde medische aandoeningen.
• Gewichtsverlies-operaties.
• Bepaalde medicijnen.

Verschillende biologische en omgevingsfactoren kunnen je ook een groter risico geven op het ontwikkelen van een vitamine D tekort, zoals oudere leeftijd en de hoeveelheid melanine (pigment) in je huid.

Hoe wordt een vitamine D tekort vastgesteld?

Artsen geven meestal geen opdracht voor routinecontroles van vitamine D-spiegels, maar het kan nodig zijn om je waarden te controleren als je bepaalde medische aandoeningen of risicofactoren voor vitamine D-tekort hebt en/of er symptomen van vertoont.

Je arts kan een bloedtest bestellen om je vitamine D-niveaus te meten. De meest gebruikelijke is de 25-hydroxyvitamine D, kortweg 25(OH)D genoemd.

Hoe wordt een vitamine D tekort behandeld?

De doelen van behandeling en preventie van vitamine D-tekort zijn hetzelfde: het bereiken en vervolgens behouden van een voldoende vitamine D-niveau in je lichaam.

Hoewel je kunt overwegen om meer voedingsmiddelen met vitamine D te eten en meer zonlicht te nemen, zal je zorgverlener je waarschijnlijk aanraden om vitamine D-supplementen te nemen.

Vitamine D is er in twee vormen: D2 en D3. D2 (ergocalciferol) komt uit planten. D3 (cholecalciferol) komt van dieren. Je hebt meestal een recept nodig om D2 te krijgen. D3 is echter zonder recept verkrijgbaar. Je lichaam neemt D3 gemakkelijker op dan D2.

Overleg met je arts of je een vitaminesupplement nodig hebt en hoeveel je moet nemen, als dat nodig is.

Wie loopt het meeste risico op een vitamine D tekort?

Naast medische aandoeningen die kunnen leiden tot een vitamine D tekort, zijn er biologische en omgevingsfactoren waardoor iemand een verhoogd risico loopt op een vitamine D tekort:

• Leeftijd: Het vermogen van je huid om vitamine D aan te maken neemt af naarmate je ouder wordt, dus mensen ouder dan 65 jaar lopen extra risico op een vitamine D tekort. Zuigelingen lopen ook het risico om niet genoeg vitamine D binnen te krijgen. Dit geldt vooral voor zuigelingen die alleen moedermelk krijgen, omdat die maar een kleine hoeveelheid vitamine D bevat.
• Huidskleur: Een donker gekleurde huid kan moeilijker vitamine D aanmaken uit zonlicht dan een licht gekleurde huid, dus mensen met een donkerdere huid lopen een hoger risico op een vitamine D tekort.
• Mobiliteit: Mensen die aan huis gebonden zijn of zelden buiten komen (bijvoorbeeld mensen in verpleeghuizen en andere instellingen) zijn niet in staat om blootstelling aan de zon te gebruiken als bron van vitamine D. Zij lopen dus een hoger risico op een vitamine D-tekort.

Hoe kan ik een vitamine D tekort voorkomen?

De beste manier om een vitamine D tekort te voorkomen is ervoor te zorgen dat je voldoende vitamine D binnenkrijgt via je voeding en/of door blootstelling aan de zon. Maar wees voorzichtig met te lang in de zon zijn zonder zonnebrandcrème. Overmatige blootstelling aan de zon geeft je een verhoogd risico op huidkanker.

De hoeveelheid vitamine D die je dagelijks nodig hebt hangt af van je leeftijd.

Er zijn een paar voedingsmiddelen die van nature wat vitamine D bevatten, waaronder:

• Vette vis zoals zalm, tonijn en makreel en sardines.
• Regenboogforel.
• Runderlever.
• Paddenstoelen.
• Eigeel.
• Levertraan.

Je kunt vitamine D ook halen uit verrijkte voedingsmiddelen. Zorg ervoor dat je op de voedingswaarde-etiketten kijkt of een voedingsmiddel vitamine D bevat. Voedingsmiddelen waaraan vaak vitamine D is toegevoegd zijn onder andere:

• Koemelk en soja-, amandel- en havermelk.
• Ontbijtgranen.
• Sinaasappelsap.
• Andere zuivelproducten, zoals yoghurt.

Vitamine D zit in veel multivitaminen. Er zijn ook vitamine D supplementen.

Vitamine B12 vind je vooral terug in dierlijke producten, maar een tekort komt regelmatig voor.

Wat is een vitamine B12-tekort?

Er is sprake van een vitamine B12-tekort als je lichaam niet genoeg vitamine B12 binnenkrijgt of niet genoeg vitamine B12 opneemt uit het voedsel dat je eet om goed te kunnen functioneren. Vitamine B12 is een belangrijke voedingsstof die je lichaam helpt bij de aanmaak van rode bloedcellen, je ondersteunt in je energieniveau en het zorgt mede voor een goede weerstand.*

Onbehandeld kan een tekort aan vitamine B12 lichamelijke, neurologische en psychologische problemen veroorzaken.

Bij wie komt een vitamine B12 tekort voor?

Iedereen kan op elke leeftijd een vitamine B12 tekort ontwikkelen. Mensen van 60 jaar of ouder hebben meer kans op een vitamine B12 tekort vergeleken met andere leeftijdsgroepen. Omdat vegetariërs en veganisten weinig tot geen dierlijke producten consumeren, lopen ze ook meer risico op een tekort. 

Hoe vaak komt vitamine B12 tekort voor?

Ongeveer 1,5% tot 15% van de mensen heeft een vitamine B12 tekort. Hier zijn de percentages mensen met een vitamine B12 tekort op basis van leeftijdscategorieën:

• Ten minste 3% van de mensen in de leeftijd van 20 tot 39 jaar.
• Ten minste 4% van de mensen tussen de 40 en 59 jaar oud.
• Ten minste 6% van de mensen van 60 jaar of ouder.

Een tekort loop je op door te weinig voeding te consumeren met vitamine B12. Ook kunnen sommige medische aandoeningen of leefstijlfactoren invloed hebben op je vitamine B12-gehalte. 

Vitamine B12 tekort symptomen

Vitamine B12 tekort kan lichamelijke, neurologische en psychologische symptomen veroorzaken. De symptomen van een vitamine B12 tekort kunnen zich langzaam ontwikkelen en kunnen na verloop van tijd erger worden. Sommige mensen hebben geen symptomen ondanks dat ze een laag vitamine B12 gehalte in hun lichaam hebben. 

Algemene lichamelijke symptomen van een vitamine B12 tekort kunnen zijn:

• Je erg moe of zwak voelen.
• Misselijkheid, overgeven of diarree ervaren.
• Je niet zo hongerig voelen als normaal.
• Gewichtsverlies.
• Een pijnlijke mond of tong hebben.
• Een gelige huid hebben.

Neurologische symptomen van een vitamine B12 tekort kunnen zijn:

• Gevoelloosheid of tintelingen in je handen en voeten.
• Problemen met zien.
• Moeite hebben om dingen te onthouden of snel in de war raken.
• Moeite hebben met lopen of spreken zoals je normaal doet.

Psychologische symptomen van een vitamine B12 tekort kunnen zijn:

• Je depressief voelen.
• Je prikkelbaar voelen.
• Een verandering ervaren in de manier waarop je je voelt en gedraagt.

Hoe wordt een vitamine B12 tekort vastgesteld?

Het kan moeilijk zijn om een vitamine B12 tekort vast te stellen omdat de symptomen niet altijd aanwezig zijn of omdat ze kunnen lijken op andere voedingstekorten. Artsen zullen meestal routinematig bloedonderzoek doen om te controleren op vitamine B12 tekort bij mensen die een hoog risico hebben om het te ontwikkelen.

De testen die gebruikt worden om vitamine B12-tekort vast te stellen zijn een compleet bloedbeeld (CBC) en een vitamine B12-bloedtest. De diagnose vitamine B12-tekort wordt gesteld als de hoeveelheid vitamine B12 in het bloed lager is dan 150 per ml.

Hoe kan ik een vitamine B12 tekort voorkomen?

De meeste mensen kunnen een vitamine B12 tekort voorkomen door het consumeren van voedingsmiddelen en dranken die vitamine B12 bevatten.

Opties voor het consumeren van vitamine B12 zijn onder andere:

• Dierlijke voedingsproducten: Rood vlees, vis, gevogelte, eieren, melk en andere zuivelproducten bevatten allemaal vitamine B12.
• Verrijkte voedingsmiddelen: Verrijkte voedingsmiddelen zijn voedingsmiddelen waaraan bepaalde vitamines en voedingsstoffen zijn toegevoegd die ze van nature niet hebben. Verrijkte voedingsmiddelen zijn onder andere bepaalde ontbijtgranen, voedingsgist, plantaardige melk en bepaald brood. Zorg ervoor dat je op het etiket van het voedingsmiddel (voedingsfeiten) kijkt om te zien of het voedingsmiddel verrijkt is met vitamine B12.
• Vitamine B12 voedingssupplementen: Veel multivitaminen bevatten vitamine B12. Er zijn ook supplementen die alleen vitamine B12 bevatten. Vraag je zorgverlener of apotheker om je te helpen kiezen welk supplement het beste voor je is.

Andere dingen die je kunt doen om een tekort aan vitamine B12 te helpen voorkomen zijn:

• Vermijd alcohol: Veelvuldig alcoholgebruik kan je spijsverteringsstelsel beschadigen en het je lichaam moeilijk maken om vitamine B12 op te nemen.
• Doe je best om je spijsverteringsziekte onder controle te houden: Als je een spijsverteringsziekte hebt zoals de ziekte van Crohn of coeliakie, zorg er dan voor dat je de instructies van je zorgverlener opvolgt om gezond te blijven.

Samenvatting vitamine D tekort en vitamine B12 tekort

Nu je een beter beeld hebt van de symptomen van deze tekorten kun je bij jezelf nagaan of je inderdaad last hebt van deze kwaaltjes. Maar onthoud dat het altijd belangrijk is dat een professional, zoals de huisarts, echte uitspraken doet! Twijfel je dus of je een tekort hebt? Maak dan een afspraak bij je huisarts.