Vitamine B1 tekort symptomen

Vitamine B1 (thiamine) is één van de acht essentiële B-vitamines. Hoewel het zelden voorkomt in voeding en vitaminepillen, kan een tekort aan vitamine B1 voorkomen bij sommige (medische) aandoeningen.

Vitamine B1 tekort symptomen kunnen variëren van vermoeidheid tot zenuwschade, hartproblemen en verlamming.

Thiamine speelt een sleutelrol in verschillende belangrijke gezondheidsfuncties, en als je er niet genoeg van binnenkrijgt kan dat leiden tot een B1-deficiëntie. Dit tekort staat bekend als beriberi als het ernstig en chronisch is.

Dit artikel onderzoekt de functies van thiamine, de tekenen en symptomen van een tekort en hoe je ervoor kunt zorgen dat je voldoende van deze essentiële voedingsstof binnenkrijgt via je voeding.

Wat is vitamine B1 (thiamine)?

Vitamine B1 is een vitamine die je lichaam nodig heeft voor groei, ontwikkeling en cellulaire functies, maar ook voor het omzetten van voedsel in energie.

Net als de andere soorten vitamine B is thiamine oplosbaar in water. Dat betekent dat het oplost in water en niet wordt opgeslagen in je lichaam, dus je moet het regelmatig innemen. Je lichaam kan zelfs maar voor 20 dagen thiamine opslaan.

Gelukkig komt thiamine van nature voor in verschillende voedingsmiddelen en wordt het aan andere toegevoegd via verrijking. Het wordt ook vaak toegevoegd aan multivitaminen of genomen als een afzonderlijk supplement of als onderdeel van een vitamine B-complex.

Enkele van de beste plekken om thiamine in je voeding te vinden zijn voedingsmiddelen zoals:

• Verrijkte witte rijst of eiernoedels
• Verrijkte ontbijtgranen
• Varkensvlees
• Forel
• Zwarte bonen
• Zonnebloempitten
• Eikelpompoen
• Yoghurt
• Vele broodsoorten
• Maïs

Niet genoeg thiamine binnenkrijgen kan leiden tot een vitamine B1 tekort, die al na 3 weken kan optreden en je hart, zenuwstelsel en immuunsysteem kan aantasten. Echte thiamine tekort komt echter zelden voor bij gezonde mensen met voldoende toegang tot thiaminerijk voedsel.

In sterk geïndustrialiseerde landen hebben de meeste mensen met een echt vitamine B1tekort te maken met andere gezondheidsproblemen.

Symptomen vitamine B1 tekort

Tekenen en symptomen van thiamine tekort kunnen gemakkelijk over het hoofd worden gezien, omdat ze aspecifiek en vaag kunnen zijn en soms symptomen van andere aandoeningen nabootsen.

Hieronder hebben we enkele van de meest voorkomende vitamine B1 deficiëntiesymptomen voor je op een rij gezet:

1. Verlies van eetlust

Het ervaren van een atypisch verlies van eetlust kan een van de vroegste symptomen van thiamine tekort zijn. Het verliezen van je eetlust (geen hongergevoel) kan leiden tot onbedoeld gewichtsverlies, wat problematisch of onveilig kan zijn.

Eén theorie hierachter is dat vitamine B1 een sleutelrol speelt bij het reguleren van honger- en verzadigingsgevoelens in de hersenen. Onvoldoende thiamine voorraden kunnen de werking van dit proces verstoren, waardoor je je vol voelt terwijl dat in werkelijkheid niet zo is.

Als gevolg daarvan eet je misschien minder dan je normaal zou doen, door een gebrek aan eetlust. Hierdoor kun je mogelijk vitale voedingsstoffen missen.

Dierstudies hebben deze relatie aangetoond. Uit één onderzoek bleek bijvoorbeeld dat ratten aanzienlijk minder voedsel aten nadat ze 16 dagen lang een dieet met een tekort aan B1 hadden gekregen. Hun voedselinname daalde met bijna 75% op dag 22.

Bovendien keerde een toename van de eetlust en een terugkeer naar de gebruikelijke voedselinname terug zodra vitamine B1 weer aan hun dieet werd toegevoegd.

2. Vermoeidheid

Een tekort aan vitamine B1 kan zich uiten in vermoeidheid, die snel of na verloop van tijd kan optreden, afhankelijk van de ernst van het tekort. Sommige bronnen suggereren dat een energietekort al binnen een paar weken kan optreden.

Dit symptoom is logisch, gezien de rol van thiamine bij het omzetten van voedsel in energie. Niet genoeg thiamine in het lichaam betekent dat het niet zoveel energie kan produceren om als brandstof te gebruiken.

Hoewel vermoeidheid een veel voorkomend symptoom is dat kan duiden op een aantal andere gezondheidsproblemen, hebben veel onderzoeken het in verband gebracht met een tekort aan vitamine B1.

Een vit B1 tekort kan zich uiten in vermoeidheid.

Sommige onderzoekers suggereren zelfs dat vermoeidheid prioriteit moet krijgen bij het identificeren van vroege tekenen van thiaminedeficiëntie bij mensen die daar risico op lopen.

3. Prikkelbaarheid

Het hebben van een vitamine B1 deficiëntie kan een aantal veranderingen in je stemming veroorzaken, zoals dat je prikkelbaarder wordt of snel van streek raakt.

Je prikkelbaar voelen is vaak een van de eerste tekenen van een B1 tekort, en het kan zich al binnen een paar weken naast vermoeidheid voordoen,

Baby’s met vitamine B1 deficiëntie uiten vaak verhoogde prikkelbaarheid als symptoom.

Lees meer over: Waar is vitamine B goed voor?

4. Zenuwbeschadiging

Een van de bekendste bijwerkingen van langdurig, ernstige B1 tekorten (beriberi) is schade aan de zenuwen, ook wel neuropathie genoemd.

Neuropathie door thiaminedeficiëntie was een van de eerste deficiëntiesyndromen die bij mensen werden vastgesteld.

Er zijn twee soorten beriberi die kunnen voorkomen: natte beriberi en droge beriberi.

Natte beriberi gaat gepaard met hartfalen, terwijl droge beriberi optreedt zonder hartfalen. Natte beriberi wordt beschouwd als een noodgeval en kan binnen een paar dagen tot de dood leiden als het niet behandeld wordt.

Mogelijke symptomen van beriberi kunnen zijn:

• Tintelende ledematen
• Verlies van gevoeligheid in voeten en vingers
• Spierzwakte
• Snelle hartslag
• Moeite met wakker worden
• Geestelijke verwarring
• Coördinatieproblemen
• Verlamming van het onderlichaam (de benen niet kunnen bewegen)

5. Tintelende armen en benen

Hoewel tintelingen – het gevoel van prikken en pinnen en naalden in je armen en benen, ook wel paresthesie genoemd – een symptoom kunnen zijn van ernstige beriberi, kan het ook een eerder symptoom zijn van B1 tekort. Het komt meestal vóór de meer wijdverspreide, hersengerelateerde symptomen.

De reden achter dit symptoom is dat thiamine nodig is voor de verwachte functie van de zenuwen die je armen en benen bereiken. Als er niet genoeg thiamine aanwezig is, kan paresthesie het gevolg zijn.

Na verloop van tijd kan een onbehandeld B1-tekort leiden tot ernstigere schade aan deze perifere zenuwen.

6. Wazig zicht

Vanwege de rol die thiamine speelt bij het behouden van gezonde zenuwen, kan een tekort de oogzenuw in je ogen aantasten.

Specifiek kan dit zwelling van de oogzenuw veroorzaken die leidt tot wazig zicht. Onbehandeld kan schade aan de oogzenuw uiteindelijk leiden tot verlies van het gezichtsvermogen. Toch is dit vrij zeldzaam.

Sommige kleine onderzoeken hebben aangetoond dat suppletie om thiaminedeficiëntie te corrigeren ook in deze gevallen het gezichtsvermogen aanzienlijk kan verbeteren.

In een dierstudie ontdekten onderzoekers dat een thiamineverbinding effectief was bij het voorkomen van door alcohol veroorzaakte optische zenuwschade.

De onderzoeken bij mensen zijn echter ‘case reports’, wat betekent dat ze één individu volgden. Bovendien gelden de resultaten van dierstudies niet altijd als ze worden toegepast op de menselijke gezondheid.

Een vitamine B1 tekort kan de oogzenuw aantasten.

Al met al betekent dat we dit onderzoek niet kunnen toepassen op de algemene bevolking, en dat we meer studies nodig hebben.

7. Misselijkheid en overgeven

Net als vermoeidheid en prikkelbaarheid kunnen misselijkheid en overgeven aspecifieke symptomen zijn van veel aandoeningen, waaronder B1 tekorten.

Deze spijsverteringssymptomen komen vaker voor bij mensen met een aan thiaminedeficiëntie gerelateerde aandoening genaamd Wernicke encefalopathie. Ze kunnen echter een primair symptoom zijn, zelfs in milde gevallen van thiaminedeficiëntie, dus het is belangrijk om ze serieus te nemen.

8. Delirium

B1-tekorten kunnen leiden tot delirium, een ernstige aandoening waarbij je last hebt van:

• Verwarring
• Verminderd bewustzijn van je omgeving
• Een onvermogen om helder te denken

Ernstige B1 deficiënties kunnen leiden tot de ontwikkeling van het Wernicke-Korsakoff-syndroom (WKS), waarbij hersenbeschadiging optreedt en symptomen optreden van:

• Delirium
• Verwardheid
• Hallucinaties
• Geheugenverlies

WKS wordt vaak in verband gebracht met overmatig alcoholgebruik.

Hoe worden vitamine B1 tekorten behandeld?

Idealiter is preventie de beste aanpak van B1 tekorten. Het eten van een dieet dat rijk is aan thiaminehoudende voedingsmiddelen kan helpen om voldoende thiamine in het lichaam op te slaan.

Ook hier geldt dat tekorten zeldzaam zijn in gemeenschappen die in sterk geïndustrialiseerde landen wonen met een constante toegang tot voedsel.

Volwassen mannen moeten streven tussen de 0,9 en 1,2 mg vitamine B1 per dag, en tussen de 0,7 en 0,8 mg/dag voor volwassen vrouwen. Voor zwangere vrouwen is de behoefte volgens het Voedingscentrum op 1 mg per dag.

Het eten van een dieet dat rijk is aan B1-houdende voedingsmiddelen kan helpen om voldoende thiamine in het lichaam op te slaan.

Enkele veel voorkomende bronnen van thiamine in voeding zijn de volgende:

• Verrijkte witte rijst, 1 kop (186 gram) gekookt: 0,3 mg
• Verrijkte eiernoedels, 1 kop (160 gram) gekookt: 0,5 mg
• Zwarte bonen, 1/2 kop (92 gram): 0,2 mg
• Volkoren brood, 1 sneetje: 0,1 mg
• Macadamianoten, 1/2 kop (66 gram): 0,5 mg
• Karbonade, 3 ons (85 gram) : 0,5 mg
• Yoghurt, puur, 1 kop (245 gram): 0,1 mg
• Zonnebloempitten, 1/4 kop (35 gram): 0,5 mg
• Linzen, 1 kop (198 gram) gekookt: 0,33 mg

Daarnaast leveren vitamine pillen zoals een multivitamine of vitamine B-complex, meestal het grootste deel van de aanbevolen dagelijkse behoefte aan thiamine per portie. Zorg er wel voor dat je op het etiket van de supplementen kijkt om te zien hoeveel er in het jouwe zit als je ervoor kiest om er een te nemen.

Voor ernstige gevallen van een gediagnosticeerd B1-deficiëntie kan suppletie in hoge doses worden gebruikt onder medisch toezicht. Thiaminesuppletie kan bijvoorbeeld oraal, via injecties of via een infuus in een klinische omgeving worden gegeven.

Met dit soort klinische thiaminegebrek correctie kunnen sommige hartgerelateerde symptomen binnen enkele uren tot dagen worden omgekeerd.

Het kan 3 tot 6 maanden duren om de effecten op de hersenen en het zenuwstelsel terug te draaien, en mensen met ernstige neuropathie als gevolg van een vertraging in de diagnose of behandeling kunnen blijvende schade hebben.

Testen op een B1 tekort

De diagnose van een B1 tekort wordt gesteld aan de hand van een lichamelijk onderzoek, waarbij wordt gekeken naar zaken als gedrags- of mobiliteitsveranderingen, en laboratoriumtests ter bevestiging.

Urinetesten zijn niet betrouwbaar voor het meten van het thiaminegehalte, evenmin als directe bloedtesten van het thiaminegehalte.

In plaats daarvan gebruiken medische professionals vaak een bloedtest om de activiteit van het enzym transketolase te meten. Voor de activiteit van transketolase is thiamine nodig, dus als de activiteit in het lichaam verminderd is, wordt aangenomen dat dit komt door een tekort aan thiamine.

Urinetesten zijn niet betrouwbaar.

Wat veroorzaakt een thiamine tekort?

Het risico op het ontwikkelen van een thiamine tekort is over het algemeen laag in geïndustrialiseerde landen waar mensen betrouwbaarder toegang hebben tot thiaminehoudend voedsel. Er is echter een hoger risico onder bepaalde groepen mensen.

Enkele van de meest voorkomende risicofactoren voor thiamine tekorten zijn:

• Alcoholverslaving of langdurig misbruik
• Oudere leeftijd
• AIDS
• Langdurig gebruik van parenterale voeding
• Chronisch verhoogde bloedsuikerspiegel
• Chronisch braken
• Eetstoornissen, zoals anorexia nervosa of boulimia nervosa
• Chirurgie voor gewichtsverlies
• Diëten met veel gepolijste rijst of verwerkte granen zonder thiamine
• Dialyse, gebruikt om nieraandoeningen te behandelen
• Gebruik van diuretica in hoge doses (medicijnen tegen het vasthouden van vocht)
• Gezondheidsproblemen die je vermogen om vitaminen en mineralen op te nemen beïnvloeden
• Vrouwen die borstvoeding geven

Mensen met een overactieve schildklier, kunnen ook een hoger risico hebben op een tekort aan thiamine vanwege hun verhoogde behoefte aan deze voedingsstof.

Bovendien lopen zuigelingen die uitsluitend borstvoeding krijgen van ouders met thiaminedeficiëntie een hoger risico op een tekort.

Conclusie

Hoewel een vitamine B1 tekort over het algemeen niet vaak voorkomt bij mensen die toegang hebben tot thiaminerijke voeding en supplementen, kunnen factoren zoals bepaalde medicijnen, alcoholverslaving, eetstoornissen en gewichtsverliesoperaties je risico op thiaminedeficiëntie verhogen.

Er zijn verschillende symptomen van een B1 tekort, waarvan er veel subtiel en aspecifiek zijn, zoals vermoeidheid en prikkelbaarheid. Die vaagheid kan de aandoening in veel gevallen moeilijk te herkennen en diagnosticeren maken.

Symptomen kunnen verergeren bij een ernstiger, chronisch tekort en kunnen aandoeningen zoals zenuwschade, hartproblemen en zelfs verlamming inhouden.

De beste aanpak is om gevarieerd thiamine-bevattend voedsel te eten of een multivitamine te nemen om te voorkomen dat er een tekort ontstaat.

Nog één ding

Probeer vandaag eens na te denken over de bronnen van thiamine in je voeding en waar je meer zou kunnen toevoegen.

Eet je genoeg voedingsmiddelen met vitamine B1 zoals bonen, linzen of verrijkte granen en brood?

Of, als je een multivitamine neemt, controleer dan op het etiket van de aanvulling of deze ten minste de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vitamine B1 bevat.

Verder lezen over: Vitamine B tekort symptomen