Wat is valeriaan? Werking & bijwerkingen

Last van slapeloosheid of kun je gewoon slecht slapen? Ontdek dan alles over de valeriaan werking, bijwerkingen en voordelen van valeriaanwortel. In dit artikel leer je wat valeriaan is en doet. Geeft dit supplement echt (nacht)rust?

Want.. Wist je dat er een kruid is dat al sinds de tweede eeuw na Christus wordt gebruikt om slapeloosheid, angst en nervositeit te verlichten?

Dit natuurlijke en plantaardige slaapmiddel heet valeriaan (wortel) en wordt veel gebruikt én gerespecteerd vanwege zijn kalmerende effecten en anti-angstcapaciteiten.

Misschien heb je al eerder valeriaanwortel gehad zonder dat je het doorhad. Valeriaan wordt vaak gebruikt in slaapbevorderende thee en kruidensupplementen.

Maar valeriaan zorgt niet alleen voor een goede nachtrust, het is ook nuttig voor de natuurlijke behandeling van angst en kan zelfs de bloeddruk verlagen, naast andere voordelen.

In dit artikel proberen we te ontrafelen waarom mensen valeriaan pillen kopen.

Wat is valeriaanwortel?

Valeriaanwortel is afgeleid van valeriaan (Valeriana officinalis), een overblijvende bloeiende plant uit de Valerianaceae familie. De plant heeft zoet geurende roze of witte bloemen die in de zomer bloeien.

Valeriaan komt oorspronkelijk uit Europa en delen van Azië, en is een veelgebruikt kruid geworden voor een betere slaapkwaliteit, toegevoegd aan thee en voedingssupplementen.

Valeriaanwortel bevat vluchtige oliën, waaronder valeriaanzuren, minder vluchtige sesquiterpenen en valepotriaten (esters van vetzuren met een korte keten). Deze actieve bestanddelen zijn waarschijnlijk verantwoordelijk voor het vermogen van de valeriaanwortel om een kalmerend en herstellend effect te hebben op het centrale zenuwstelsel van het lichaam.

Valeriaanwortel heeft een kalmerend en herstellend effect.

De naam van het kruid is afgeleid van de persoonsnaam ‘Valeria’ en het Latijnse werkwoord ‘valere’ (sterk, gezond zijn).

Valeriaan wordt al gebruikt als geneeskrachtig kruid sinds tenminste de tijd van het oude Griekenland en Rome. Hippocrates beschreef de eigenschappen en Galen schreef het later voor als middel tegen slapeloosheid.

Best geteste valeriaan

Bekijk Product

Waardering 5.00 uit 5

Tot rond de 19e eeuw werd het ook gebruikt als een vroeg middel tegen epilepsie.

Onderzoekers ontdekten dat isovaleriaanzuur, een chemische stof in valeriaan, stuiptrekkingen kan voorkomen, vergelijkbaar met de effecten van het anti-epilepticum valproïnezuur.

Valeriaan werking

De werking van valeriaan wordt voornamelijk toegeschreven aan de interactie van de actieve bestanddelen van de plant met het zenuwstelsel, en meer specifiek met de neurotransmitter GABA (Gamma-Amino-Butyric Acid). GABA speelt een cruciale rol in het lichaam door de activiteit van neuronen te reguleren, angstgevoelens te verminderen en een gevoel van ontspanning te bevorderen.

De actieve stoffen in valeriaan, waaronder valereenzuur en valerenol, hebben een directe invloed op de GABA werking. Ze voorkomen de afbraak van deze neurotransmitter in de hersenen, waardoor er meer beschikbaar blijft. Dit leidt tot een verminderde nerveuze activiteit en een toegenomen gevoel van rust en ontspanning.

Daarnaast lijkt valeriaan een invloed te hebben op het serotoninesysteem, een andere belangrijke neurotransmitter die betrokken is bij stemming en slaap. Deze veelzijdige interacties dragen bij tot de gunstige werking van valeriaan op stress, angst en slaapproblemen.

Ondanks dat de valeriaan werking als een natuurlijk slaapmiddel en angstremmer wordt bestempeld, zijn de exacte mechanismen achter zijn werking nog steeds onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. De effecten kunnen van persoon tot persoon variëren en zijn mogelijk afhankelijk van factoren zoals dosering, individuele lichaamschemie en de specifieke formulering van het supplement.

Valeriaan voordelen

Valeriaan is een natuurlijk supplement met verschillende voordelen, waaronder het bevorderen van slaap, het kalmeren van angst, het verlagen van de bloeddruk, het verlichten van menstruatiekrampen en het verbeteren van stressmanagement.

Het actieve bestanddeel in valeriaan, linarine, stimuleert het vrijkomen van de neurotransmitter GABA, die zenuwactiviteit kalmeert en zo een kalmerend effect teweegbrengt.

Studies tonen aan dat valeriaan de slaapkwaliteit kan verbeteren, angst kan verminderen en de bloeddruk kan verlagen. Bovendien kan valeriaan dankzij zijn spierontspannende en krampstillende eigenschappen menstruatiekrampen verlichten.

Een ander voordeel is dat valeriaan, door het GABA-niveau te verhogen, het stressmanagement kan verbeteren door zowel fysieke als psychologische stress te onderdrukken. Hieronder diepen we de (mogelijke) voordelen verder uit.  

Studies tonen aan dat valeriaan de tijd die nodig is om in slaap te vallen verkort en de slaapkwaliteit verbetert, dus als je niet kunt slapen, kan dit precies zijn wat je zoekt. In tegenstelling tot veel voorgeschreven slaapmedicijnen heeft valeriaan minder bijwerkingen en leidt het minder snel tot slaperigheid in de ochtend.

1. Helpt op natuurlijke wijze bij het slapen

In een dubbelblind onderzoek, uitgevoerd door het Foellinge Health Center in Zweden, waren de effecten van valeriaan op slecht slapen significant. Van de deelnemers aan het onderzoek rapporteerde 44 procent een perfecte slaap, terwijl 89 procent een verbeterde slaap rapporteerde bij het gebruik van valeriaanwortel. Bovendien werden er bij deze groep geen nadelige effecten waargenomen.

Valeriaanwortel wordt vaak gecombineerd met andere kalmerende kruiden, zoals hop (Humulus lupulus) en citroenmelisse (Melissa officinalis), om slaapstoornissen te behandelen. Uit een onderzoek bij kinderen met lichte slaapproblemen, gepubliceerd in Phytomedicine, bleek dat 81 procent van degenen die een kruidencombinatie van valeriaan en citroenmelisse innamen veel beter sliepen dan degenen die een placebo innamen.

Maar hoé helpt de valeriaanwortel dan om beter te kunnen slapen? Valeriaan bevat zoals gezegd de chemische stof linarine, waarvan is aangetoond dat het kalmerende effecten heeft.

Valeriaanextract kan sedatie veroorzaken door het gamma-aminoboterzuur (GABA) niveau in je hersenen te verhogen. GABA is een remmende neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel. In voldoende grote hoeveelheden kan het een kalmerend effect hebben en de zenuwactiviteit tot rust brengen.

Resultaten in het onderzoek suggereren dat valeriaan ervoor kan zorgen dat GABA vrijkomt uit zenuwuiteinden in de hersenen en vervolgens blokkeert dat GABA weer wordt opgenomen in zenuwcellen. Daarnaast remt valeriaanzuur een enzym dat GABA vernietigt, nog een manier waarop valeriaan je GABA-niveaus kan verbeteren en een geweldige nachtrust kan bevorderen.

2. Kalmeert angst

Wetenschappers hebben ontdekt dat valeriaanwortel, specifiek valeriaanzuur, de hoeveelheid GABA verhoogt via GABA-receptoren.

Medicijnen zoals alprazolam (Xanax) en diazepam (Valium) werken ook door de hoeveelheid GABA in de hersenen te verhogen. Het valeriaanzuur, valereninezuur en valerenol in valeriaanwortelextract werken als angstremmers.

Het is verbazingwekkend dat een plantaardig middel als valeriaanwortel dezelfde angstremmende effecten lijkt te hebben als medicijnen op recept, zonder de nadelige effecten van psychotrope medicijnen. Als je andere kalmerende medicijnen of antidepressiva gebruikt (zoals tricyclische antidepressiva, zoals amitriptyline, of tetracyclische antidepressiva), neem valeriaan dan niet tegelijkertijd in.

3. Verlaagt de bloeddruk

Nu je weet dat valeriaanwortel zo kalmerend kan zijn voor lichaam en geest, is het waarschijnlijk niet verrassend om te horen dat het ook kan helpen de bloeddruk te verlagen, waardoor de gezondheid van het hart verbetert.

Dezelfde actieve bestanddelen die bijdragen aan de effecten van valeriaan voor angstbeheersing en rusteloosheid, kunnen het lichaam ook helpen om de bloeddruk goed te reguleren.

Een hoge bloeddruk is iets wat je absoluut wilt vermijden omdat het de kans op een beroerte en hartaanval vergroot, en hartaandoeningen zijn een groot gezondheidsprobleem in de Verenigde Staten.

Studies wijzen uit dat supplementen met valeriaanwortel kunnen helpen om de bloeddruk op natuurlijke wijze te verlagen en op een gezond niveau te houden, wat een directe positieve invloed heeft op de gezondheid van je hart.

4. Verlicht menstruatiekrampen

De ontspannende aard van valeriaanwortel kan het een slimme keuze maken voor natuurlijke verlichting van menstruatiekrampen. Het kan de ernst en het ongemak van menstruatiekrampen verminderen, wat een veelvoorkomend probleem is voor vrouwen die maandelijks last hebben van PMS.

Hoe kan valeriaanwortel precies helpen? Het is een natuurlijk kalmerend en krampstillend middel, wat betekent dat het spierkrampen onderdrukt en werkt als een natuurlijke spierontspanner.

Voedingssupplementen met valeriaanwortel kunnen de hevige samentrekkingen van de baarmoederspieren, die de vreselijke pijn veroorzaken die veel vrouwen tijdens de menstruatie ervaren, effectief kalmeren, zo bleek uit een dubbelblind, gerandomiseerd, placebo gecontroleerd onderzoek van de Islamitische Azad Universiteit in Iran.

5. Verbetert stressmanagement

Door angst te verminderen en de duur en kwaliteit van de slaap te verbeteren, kan valeriaanwortel aanzienlijk helpen bij de dagelijkse stressbeheersing. Chronische stress, een ander groot probleem onder volwassenen, kan van invloed zijn op veel onderdelen van je gezondheid, waaronder de slaapkwaliteit en de gezondheid van je immuunsysteem.

Door het GABA-niveau te verbeteren, maakt valeriaan het zowel voor de geest als het lichaam gemakkelijker om te ontspannen. Het is een uitstekende natuurlijke manier om je cortisolspiegel laag te houden en je levenskwaliteit te verbeteren.

Van valeriaanwortel is verder aangetoond dat het zowel fysieke als psychologische stress onderdrukt door te helpen bij het op peil houden van serotonine, een neurotransmitter die helpt bij het reguleren van de stemming, volgens onderzoek gepubliceerd in BMC Complementary and Alternative Medicine.

Valeriaan kan helpen bij stressbeheersing.

Valeriaan vs. melatonine

Melatonine is een hormoon dat wordt aangemaakt in de pijnappelklier en de melatonine werking regelt de slaap-waakcyclus van het lichaam. Als de zon ondergaat en het donker wordt, wordt de pijnappelklier ‘aangezet’ door de suprachiasmatische kern en begint actief melatonine te produceren, dat wordt afgegeven aan het bloed.

Meestal gebeurt dit rond de klok van 21:00 uur. Als gevolg daarvan stijgt het melatoninegehalte in het bloed sterk en begin je je minder alert te voelen, waardoor slapen aantrekkelijker wordt.

Het melatonineniveau in het bloed blijft ongeveer 12 uur verhoogd (de hele nacht door) tot het licht van een nieuwe dag, wanneer het weer daalt tot een laag niveau overdag rond 9 uur ‘s ochtends. Overdag is het melatonineniveau nauwelijks waarneembaar en een laag melatonineniveau wordt in verband gebracht met slaapstoornissen zoals slapeloosheid.

Valeriaan is een kalmerend kruid dat al eeuwenlang wordt gebruikt voor de behandeling van slaapstoornissen. Omdat valeriaan het GABA-niveau in de hersenen verhoogt, helpt het de hersenactiviteit te verminderen en gebruikers gemakkelijker in slaap te laten vallen, waardoor de algehele slaapkwaliteit verbetert.

Wat hebben valeriaan en melatonine gemeen?

Wanneer mensen valeriaan of melatonine kopen wordt dat in beide gevallen meestal gedaan om slapeloosheid en slaapproblemen te behandelen. Beide hebben een positief effect op de bloeddruk. Valeriaan wordt ook aanbevolen om angst, spierkrampen en krampen te behandelen.

Melatonine wordt onderzocht om te helpen bij de behandeling van kanker (verbetering van respons, overlevingsduur en kwaliteit van leven). Melatonine is ook veelbelovend voor de ziekte van Alzheimer en amyotrofische laterale sclerose (vaak afgekort als A.L.S.)

Valeriaan bijwerkingen

In klinische studies naar valeriaan zijn weinig ernstige bijwerkingen gemeld. Sterker nog, veel van de meest gemelde valeriaan bijwerkingen traden ook op bij mensen die een placebo, of inactieve pil, namen. De meest voorkomende bijwerkingen van valeriaan zijn:

• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Jeuk op de huid
• Verstoorde spijsvertering
• Afwijkend hartritme

Omdat valeriaan vaak wordt ingenomen als slaapmiddel, wordt slaperigheid meestal gezien als een gewenst resultaat in plaats van een bijwerking. Maar als je het in kleinere doseringen neemt om angst te verlichten, moet je je ervan bewust zijn dat je er ook wat slaperig van kunt worden. Daarom kun je beter geen valeriaan nemen als je moet autorijden of alert moet zijn.

Er zijn aanwijzingen dat valeriaan bij sommige mensen de slaperigheid kan verhogen de ochtend nadat het is ingenomen. Dit kan afhangen van de dosis van het supplement dat je neemt, waarbij hogere doses leiden tot meer slaperigheid de volgende dag.

Sommige mensen hebben een zogenaamde paradoxale reactie op valeriaan, waarbij het hen minder slaperig maakt en mogelijk slapeloosheid veroorzaakt. Als je valeriaan neemt voor het slapen gaan en je vindt het moeilijker om in slaap te vallen dan normaal, dan kan dit het geval zijn.

Hoewel de effecten van valeriaan bij mensen met hartritmestoornissen niet zijn geëvalueerd, is aangetoond dat het supplement bij sommige mensen de hartslag vertraagt en bepaalde abnormale ritmes kan veroorzaken. Daarom moet je heel voorzichtig zijn met het nemen van valeriaan als je een abnormaal hartritme hebt.

Valeriaan staat er niet om bekend dat het slaapcycli of een rustige slaap verstoort, maar dit is mogelijk niet het geval als het slapeloosheid veroorzaakt. Als je merkt dat je de volgende ochtend slaperig bent, kan dat komen doordat je dosis te hoog was, of doordat valeriaan het moeilijker voor je maakte om te slapen.

Mogelijke interacties tussen medicijnen en valeriaan

Net als conventionele medicijnen en geneesmiddelen kunnen voedingssupplementen een wisselwerking hebben met andere supplementen of geneesmiddelen die je gebruikt. Daarom is het belangrijk om het nemen van valeriaan met je arts te bespreken als je regelmatig andere medicijnen of supplementen neemt.

Omdat valeriaan slaperigheid kan verhogen, moet je het niet nemen in combinatie met andere medicijnen of supplementen die worden gebruikt om ontspanning te verhogen of angst of depressie te behandelen – tenzij je dit doet onder medisch toezicht. Deze medicijnen en supplementen omvatten:

• Benzodiazepinen zoals alprazolam (Xanax), diazepam (Valium), lorazepam (Ativan), of triazolam (Halcion)
• Barbituraten zoals fenobarbital (Luminal) of propofol (Diprivan)
• Antidepressiva of anxiolytica, waaronder selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s), tricyclische antidepressiva (TCA’s) en monoamineoxidaseremmers (MAO-remmers)
• Opiaten of verdovende middelen, zoals codeïne, hydrocodon (Vicodin), oxycodon (OxyContin), acetaminofen en oxycodon (Percocet), methadon of morfine
• Alle slaapmiddelen op recept of vrij verkrijgbaar, waaronder zolpidem (Ambien), eszopiclone (Lunesta) en zaleplon (Sonata)
• Voedingssupplementen zoals sint-janskruid, kava en melatonine

Alcohol is een depressief middel dat bij sommige mensen een kalmerend effect kan hebben, wat versterkt kan worden in combinatie met valeriaan. Drink geen alcohol als je valeriaan overdag neemt, tenzij je weet hoe deze combinatie je beïnvloedt. Als je ‘s avonds alcohol drinkt, moet je je ervan bewust zijn dat dit de effecten van valeriaan ‘s nachts kan versterken.

Veelgestelde vragen

Hoeveel valeriaan per dag?

Hoeveel je van valeriaan per dag moet nemen hangt af van de toedieningsvorm. De meest bekende vormen zijn: thee, tabletten en vloeistof voor druppels. De tabletten komen in 45 mg, 300 mg en 450 mg varianten. Belangrijk is om valeriaan altijd zoals aanbevolen te gebruiken en niet boven de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid uit te komen.

Valeriaan dosering

Valeriaan tabletten zijn te koop onder de namen Valdispert en Lamberts valeriaan. Voor een nerveus of gespannen gevoel geldt de volgende valeriaan dosering:

• Valdispert 450 mg tabletten: drie keer per dag 1 tablet, niet meer dan vier tabletten per dag
• Lamberts Valeriaan 300 mg tabletten: tweemaal daags 1 tablet, niet meer dan vier tabletten per dag

Als je last hebt van slaapproblemen, is het gebruikelijk om een half uur tot een uur voor het slapengaan één Valdispert 450 mg tablet of één 300 mg tablet Lamberts Valeriaan in te nemen. Je kunt dit tablet ook al eerder op de avond nemen.

Hoeveel druppels valeriaan moet je nemen?

Tenzij anders aangeraden, is het aan te raden om drie keer per dag 20 tot 30 druppels valeriaan te nemen. Voor kinderen van 6 tot 12 jaar is de helft van de dosis voldoende. Je kunt de druppels rechtstreeks op de tong druppelen of vermengen met een beetje water en dan doorslikken.

Hoe maak je valeriaan thee?

Je kunt valeriaan thee zetten met losse kruiden van de valeriaanplant. Omdat hete water de actieve bestanddelen kan vernietigen, is het beter om het kruid met koud water te mengen. Valeriaan thee is populair om tot rust te komen, bijvoorbeeld bij slaapproblemen. Gewoonlijk neem je 1 tot 3 gram valeriaan per kopje, niet meer dan drie keer per dag.

Is valeriaan slecht voor je lever?

Er zijn gevallen gemeld in de literatuur die suggereren dat valeriaan slecht voor de lever is. Het goede nieuws is dat op basis van het bewijs tot nu toe lijkt het erop dat leverletsel in verband met valeriaan heel zeldzaam is.

Naar aanleiding van deze meldingen zijn onderzoekers in het buitenland een veiligheidsonderzoek gestart naar het ingrediënt Valeriana officinalis en het effect op de lever, inclusief de producten waarvoor bijwerkingen zijn gemeld die mogelijk andere ingrediënten bevatten.

Valeriaan is niet slecht voor de lever.

Is valeriaan verslavend?

Voor de meeste mensen werkt valeriaan niet verslavend. Voor de meeste gebruikers van valeriaan supplementen veroorzaakt het ook geen ontwenningsverschijnselen.

Desalniettemin zijn een paar meldingen wereldwijd van ontwenningsverschijnselen als valeriaan gedurende zeer lange tijd is gebruikt. Als je wilt stoppen met valeriaan, verlaag je dosis dan geleidelijk in plaats van in één keer te stoppen.

Hoe lang duurt het voordat valeriaan werkt?

Bij sommige mensen geeft valeriaan al binnen 2 uur een rustgevende werking. Daarom kun je bij slapeloosheid het beste valeriaan 1 tot 2 uur voor het slapengaan innemen, of maximaal 3 keer in de loop van de dag, met de laatste dosis voor het slapengaan.

Wat zijn de effecten van een overdosis valeriaan?

Het is onbekend wat de effecten van een eenmalige overdosis valeriaan zijn, maar het is altijd beter om niet meer dan de aanbevolen dosering te nemen. Het kan namelijk zijn dat je last krijgt van vermoeidheid, buikkrampen, benauwdheid of lichtheid in het hoofd. Bij deze klachten is het raadzaam om contact op te nemen met een zorgverlener.

Conclusie

Valeriaanwortel is een veilige en natuurlijke manier om te helpen bij een van de vervelendste en meest voorkomende gezondheidsproblemen: slecht slapen.

Veel slaapmiddelen op recept geven je de volgende ochtend een suf gevoel, om nog maar te zwijgen van alle andere enge en ernstigere risico’s op die lange etiketten. Valeriaanwortel werkt samen met de chemie van je lichaam om je nachtrust weer op de rails te krijgen.

Daarnaast geven studies en reviews aan dat er verschillende andere positieve effecten van valeriaan zijn, waaronder het vermogen om nervositeit, angst, spanning, menstruatiekrampen en hoge bloeddruk te verlichten.

Wat de veiligheid betreft, wordt valeriaanwortel als veilig beschouwd als het op de juiste manier wordt gebruikt. Het heeft wel een wisselwerking met sommige medicijnen, dus overleg met je arts voordat je het gaat gebruiken als je medicijnen of andere kruidensupplementen gebruikt.