Het korte antwoord is dat te veel ijzer in je lichaam slecht voor je is, aangezien het diverse gezondheidsproblemen kan veroorzaken, waaronder het verhogen van je risico op infecties. Te veel ijzer innemen kan ook toxiciteit en schade aan organen veroorzaken.
Waarom is teveel ijzer ongezond?
IJzer is een essentieel mineraal, maar net als veel andere voedingsstoffen is het schadelijk on ongezond in grote hoeveelheden.
IJzer is zelfs zo giftig dat de opname ervan uit het spijsverteringskanaal streng wordt gecontroleerd. Dit minimaliseert grotendeels de schadelijke effecten van een teveel aan ijzer.
Het is wanneer deze veiligheidsmechanismen falen dat er gezondheidsproblemen ontstaan.
Wat is ijzer?
IJzer is een essentieel voedingsmineraal, dat vooral gebruikt wordt door rode bloedcellen.
Het is een cruciaal onderdeel van hemoglobine, een eiwit dat voorkomt in rode bloedcellen. Hemoglobine is verantwoordelijk voor het leveren van zuurstof aan alle lichaamscellen.
Er zijn twee soorten voedingsijzer:
- Heemijzer: Dit type ijzer komt alleen voor in dierlijk voedsel, meestal in rood vlees. Het wordt gemakkelijker opgenomen dan non-heemijzer.
- Niet-heemijzer: Het meeste voedingsijzer is in de non-heemvorm. Het komt zowel in dieren als in planten voor. De opname ervan kan worden bevorderd met organische zuren, zoals vitamine C, maar wordt verminderd door plantaardige verbindingen zoals fytaat.
Mensen die weinig of geen heemijzer in hun voeding krijgen, lopen een verhoogd risico op ijzertekort.
Veel mensen hebben een ijzertekort, vooral vrouwen. In feite is ijzertekort het meest voorkomende mineraal tekort ter wereld.
IJzertekort is het meest voorkomende tekort wereldwijd.
Lees ook: Hoe herken ik een ijzer tekort?
Regeling van de ijzer-opslag
Er zijn twee redenen waarom het ijzergehalte in het lichaam strak geregeld is:
- IJzer is een essentiële voedingsstof die een rol speelt bij veel basale lichaamsfuncties, dus we moeten een kleine hoeveelheid binnenkrijgen.
- Hoge ijzerniveaus zijn potentieel giftig, dus moeten we vermijden te veel binnen te krijgen.
Het lichaam regelt het ijzergehalte door de snelheid van ijzeropname uit het spijsverteringskanaal aan te passen.
Hepcidine, het ijzerregulerende hormoon van het lichaam, is verantwoordelijk voor het in balans houden van de ijzervoorraden. Zijn belangrijkste functie is het onderdrukken van de opname van ijzer.
In principe werkt het zo:
- Hoge ijzervoorraden -> Niveaus van hepcidine nemen toe -> IJzerabsorptie neemt af.
- Lage ijzervoorraden -> niveaus van hepcidine dalen -> ijzerabsorptie neemt toe.
Meestal werkt dit systeem vrij goed. Enkele aandoeningen die de hepcidineproductie onderdrukken kunnen echter leiden tot ijzeroverbelasting.
Aan de andere kant kunnen aandoeningen die de vorming van hepcidine stimuleren een ijzertekort veroorzaken.
De ijzerbalans wordt ook beïnvloed door de hoeveelheid ijzer in onze voeding. Na verloop van tijd kan een ijzerarm dieet een tekort veroorzaken. Evenzo kan een overdosis ijzersupplementen een ernstige ijzervergiftiging veroorzaken.
IJzertoxiciteit
IJzertoxiciteit kan zowel plotseling als geleidelijk optreden.
Veel ernstige gezondheidsproblemen kunnen worden veroorzaakt door toevallige overdoses, het langdurig innemen van hoge doses supplementen, of chronische aandoeningen door ijzeroverbelasting.
Onder normale omstandigheden circuleert er heel weinig vrij ijzer in de bloedbaan. Het is veilig gebonden aan eiwitten, zoals transferrine, die voorkomen dat het schade veroorzaakt.
IJzertoxiciteit kan zowel plotseling als geleidelijk ontstaan.
IJzertoxiciteit kan echter de hoeveelheid “vrij” ijzer in het lichaam aanzienlijk verhogen.
Vrij ijzer is een pro-oxidant – het tegenovergestelde van een antioxidant – en kan schade toebrengen aan cellen.
Verschillende aandoeningen kunnen dit veroorzaken. Deze omvatten:
- IJzervergiftiging: Vergiftiging kan optreden wanneer mensen, meestal kinderen, een overdosis ijzersupplementen nemen.
- Erfelijke hemochromatose: Een genetische aandoening die gekenmerkt wordt door overmatige opname van ijzer uit voedsel.
Acute ijzervergiftiging treedt op wanneer mensen een overdosis ijzersupplementen nemen. Hoeveelheden onder de 20 mg/kg zijn meestal veilig, maar kunnen milde spijsverteringsverschijnselen veroorzaken. Hoeveelheden tussen 20-60 mg/kg zijn licht tot matig giftig. Doseringen hoger dan 60 mg/kg kunnen de bloedsomloop doen instorten en ernstige symptomen veroorzaken.
Ook herhaalde ijzersuppletie in hoge doses kan ernstige problemen veroorzaken. Zorg ervoor dat je de instructies op ijzersupplementen volgt, en neem nooit meer dan je arts aanbeveelt.
Vroege symptomen van ijzervergiftiging kunnen bestaan uit buikpijn, misselijkheid en braken.
Geleidelijk hoopt het overtollige ijzer zich op in de interne organen, waardoor mogelijk fatale schade aan de hersenen en de lever ontstaat.
Het langdurig innemen van hoog-gedoseerde supplementen kan geleidelijk symptomen veroorzaken die lijken op ijzeroverbelasting, waarover hieronder meer.
Lees ook: Wat is ijzer bisglycinaat?
Overbelasting met ijzer
IJzeroverbelasting verwijst naar de geleidelijke opbouw van te veel ijzer in het lichaam. Het wordt veroorzaakt doordat het regulatiesysteem van het lichaam er niet in slaagt het ijzergehalte binnen gezonde grenzen te houden.
Voor de meeste mensen is ijzeroverbelasting geen probleem. Het is echter wel een probleem voor mensen die genetisch aanleg hebben voor overmatige opname van ijzer uit het spijsverteringskanaal.
De meest voorkomende aandoening van ijzeroverbelasting is erfelijke hemochromatose. Dit leidt tot ophoping van ijzer in weefsels en organen.
Voor de meeste mensen is ijzeroverbelasting geen probleem.
Na verloop van tijd verhoogt onbehandelde hemochromatose de kans op artritis, kanker, leverproblemen, diabetes en hartfalen.
Het lichaam heeft geen gemakkelijke manier om extra ijzer af te voeren. De meest effectieve manier om overtollig ijzer kwijt te raken is bloedverlies.
Daarom hebben menstruerende vrouwen minder kans op ijzeroverbelasting. Ook degenen die vaak bloed doneren lopen minder risico.
Als je gevoelig bent voor ijzeroverbelasting, kun je het risico op gezondheidsproblemen minimaliseren door:
- Je inname van ijzerrijk voedsel, zoals rood vlees, te verminderen.
- Regelmatig bloed te doneren.
- Vermijden om vitamine C in te nemen met voedsel dat rijk is aan ijzer.
- Vermijden ijzeren kookgerei te gebruiken.
Als er echter geen ijzeroverbelasting bij je is vastgesteld, wordt het verminderen van je ijzerinname over het algemeen niet aanbevolen.
Meer lezen: Wat is ijzer?
Leestip: Waar zit veel ijzer in?
IJzer en infectierisico
Zowel ijzeroverbelasting als ijzertekort lijken mensen vatbaarder te maken voor infecties.
Hiervoor zijn twee redenen:
- Het immuunsysteem gebruikt ijzer om schadelijke bacteriën te doden, dus enige hoeveelheid ijzer is nodig om infecties te bestrijden.
- Verhoogde niveaus van vrij ijzer stimuleren de groei van bacteriën en virussen, dus te veel ijzer kan het tegenovergestelde effect hebben en de kans op infecties vergroten.
Verschillende onderzoeken wijzen erop dat ijzersuppletie de frequentie en ernst van infecties kan verhogen, hoewel enkele onderzoeken geen effecten vonden.
Mensen met erfelijke hemochromatose zijn ook vatbaarder voor infecties.
Voor patiënten met een hoog infectierisico moet ijzersuppletie een goed onderbouwde beslissing zijn. Met alle mogelijke risico’s moet rekening worden gehouden.
Conclusie
Onze conclusie is dat teveel ijzer, zeker in grote hoeveelheden slecht voor je is. In bepaalde gevallen kan teveel ijzer zelfs heel gevaarlijk zijn, oppassen dus.
Maar tenzij je een ijzer-overbelastingsstoornis hebt, hoef je je over het algemeen geen zorgen te maken over het binnenkrijgen van te veel ijzer uit je voeding.
IJzer supplementen zijn een ander verhaal. Het is goed voor mensen met een ijzer-tekort, maar kan schadelijk zijn voor mensen die geen ijzer-tekort hebben.
Verder lezen: Waar zit ijzer in voeding?
